Dermatolog, który kiedyś ostrzegał przed słońcem, mówi o korzyściach UVA dla zdrowego serca
Choroby układu krążenia odpowiadają za aż 32% wszystkich zgonów na świecie – to główna przyczyna śmierci globalnie. Przez lata promieniowanie UVA miało złą sławę – kojarzyło się głównie z ryzykiem dla skóry. A jednak to właśnie ten typ światła ma dobroczynny wpływ na serce.
Dermatolog, który zmienił zdanie o słońcu, zbadał mechanizm, dzięki któremu promienie UVA obniżają ciśnienie krwi i wspierają układ sercowo-naczyniowy.
Dr Richard Weller, promienie UVA i serce
Choroby układu krążenia odpowiadają za aż 32% wszystkich zgonów na świecie rocznie (WHO, 2025). Wysokie ciśnienie krwi to jeden z głównych czynników ryzyka udaru, choroby wieńcowej i zawału serca. Co ciekawe – średnie ciśnienie w populacji rośnie wraz z oddaleniem od równika (Rostand, 1997), a u osób z nadciśnieniem wartości skurczowe i rozkurczowe są niższe latem niż zimą (Brennan et al., 1982). Z tą sezonową i geograficzną zmiennością koreluje również częstość występowania zawałów i udarów (Law i Morris, 1998; Rosengren et al., 1999; Cottel et al., 2000; Oberg et al., 2000; Zittermann et al., 2005).
Czy słońce może mieć z tym coś wspólnego?
A jeśli tak – czy chodzi tylko o witaminę D?
Coraz więcej badań wskazuje, że światło słoneczne – a konkretnie promieniowanie UVA – aktywuje w naszej skórze złożony mechanizm biologiczny, który może obniżać ciśnienie krwi i poprawiać pracę układu krążenia. Odkrył to dermatolog, który sam… kiedyś przed słońcem ostrzegał.
Od ostrzeżeń do badań: historia dr. Wellera
Zanim został dermatologiem, dr Richard Weller zajmował się medycyną ogólną – jak wielu lekarzy w Wielkiej Brytanii. Przełomowy moment nastąpił podczas jego pracy naukowej w Australii, a następnie w Szkocji i USA, kiedy zaczął zadawać pytania niewygodne nawet dla własnej dziedziny:
„Jestem dermatologiem. Moja codzienna praca polega na mówieniu pacjentom: ‘Masz raka skóry. To przez słońce. Unikaj go.”
Jednak zderzenie z twardymi danymi statystycznymi – dotyczącymi wyższej śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych na północy Wielkiej Brytanii – skłoniło go do dalszych poszukiwań. „Po uwzględnieniu palenia, diety i statusu społecznego nadal istniała luka. Im dalej na północ, tym więcej zgonów.”
Podejrzenia padły na niedobór światła słonecznego – i tu pojawia się nowy bohater jego badań: tlenek azotu (NO).
Cząsteczka, która zmienia wszystko: tlenek azotu (NO)
NO – tlenek azotu – to prosta cząsteczka, ale o wielkiej mocy biologicznej:
- rozszerza naczynia krwionośne,
- obniża ciśnienie krwi,
- wspiera przepływ krwi w tętnicach wieńcowych,
- odgrywa rolę w neuroprzekaźnictwie i ochronie komórek.
„To tylko atom azotu i tlen, a wpływa na układ krążenia, nerwowy i odpornościowy.” Skóra magazynuje stabilne formy NO, takie jak azotany i azotyny. Te zapasy – jak twierdzi Weller są aktywowane przez promieniowanie UVA.
Kluczowy eksperyment: UVA, NO i ciśnienie krwi
Aby oddzielić wpływ UVA od witaminy D, Weller zaprojektował badanie, w którym:
- ochotnicy byli wystawiani na działanie wyłącznie promieni UVA (które nie syntetyzują witaminy D),
- czas ekspozycji odpowiadał ok. 30 minutom letniego słońca w Edynburgu,
- zaobserwowano wzrost poziomu NO we krwi i spadek ciśnienia,
- u osób ogrzanych bez ekspozycji na UV efekt ten nie występował.
„To mechanizm niezależny od witaminy D. A efekt był silniejszy u osób starszych.”
Czy to nie witamina D odpowiada za te korzyści?
To pytanie zadaje wielu z nas – i wielu lekarzy. Wyjaśnienie:
- Witamina D syntetyzowana jest tylko przez UVB,
- W badaniu użyto wyłącznie UVA,
- Pomimo braku zmiany poziomu witaminy D – ciśnienie spadło, a NO wzrosło.
To dowód, że światło słoneczne działa nie tylko poprzez witaminę D. UVA ma niezależne, biologicznie korzystne działanie.
Słońce, geografia i długość życia
Na podstawie danych modelowych Weller pokazał na przykładzie Szkocji, że:
- zimą promieniowanie UVA dociera w minimalnej ilości, skóra wtedy nie uwalnia znaczących ilości NO,
- różnice w dostępności światła mogą tłumaczyć tzw. północno-południowy gradient zdrowia.
„Na równiku – niezależnie od pory roku – NO się uwalnia. W Edynburgu zimą – niemal wcale.”
Skąd się biorą zapasy NO? Rola diety
Zgromadzone w skórze azotany i azotyny nie powstają z niczego – są one częściowo efektem diety bogatej w warzywa liściaste. To kolejny przykład, jak światło słoneczne i odżywianie mogą działać synergicznie.
Warzywa szczególnie bogate w azotany – To właśnie one dostarczają budulca, który skóra może magazynować, a słońce – aktywować:
- sałata masłowa i rzymska,
- boćwina (liście buraka),
- koper włoski,
- seler naciowy,
- cykoria,
- karczochy,
- rzodkiewka i rzepa.
Czy warto więc spojrzeć na słońce inaczej?
„Światło słoneczne to główny czynnik ryzyka raka skóry. Ale choroby serca zabijają sto razy więcej ludzi.” Dr Weller nie nawołuje do beztroskiego opalania. Mówi o potrzebie bilansu. O konieczności mądrej ekspozycji, która uwzględnia porę dnia, szerokość geograficzną i potrzeby fizjologiczne organizmu.
Zobacz wystąpienie TEDx
(dostępne polskie napisy, wybierz w ustawieniach)
Podsumowanie
Światło słoneczne, a zwłaszcza jego komponent UVA, przez wiele lat było demonizowane jako zagrożenie dla skóry. Tymczasem okazało się, że promieniowanie UVA może aktywować zgromadzone w skórze zapasy tlenku azotu – związku, który obniża ciśnienie krwi i wspiera układ sercowo-naczyniowy. Co ważne, mechanizm ten działa niezależnie od witaminy D.
UVA może więc odgrywać kluczową rolę w prewencji chorób serca – głównej przyczyny zgonów na świecie. Skóra nie tylko reaguje na promienie, ale współpracuje z nimi – zwłaszcza gdy dostarczamy jej odpowiednich składników z diety. Światło i odżywianie tworzą razem spójny system wspierający zdrowie.
Źródło:
Artykuł inspirowany wystąpieniem TEDx dr. Richarda Wellera oraz jego publikacją naukową:
– UVA Irradiation of Human Skin Vasodilates Arterial Vasculature and Lowers Blood Pressure Independently of Nitric Oxide Synthase
Liu, Donald et al., Journal of Investigative Dermatology, Volume 134, Issue 7, 1839 – 1846
Pozostałe źródła warte uwagi:
– WHO, Cardiovascular diseases (CVDs)
– Rostand SG (1997) Ultraviolet light may contribute to geographic and racial blood pressure differences. Hypertension 30:150–6
– Brennan PJ, Greenberg G, Miall WE et al. (1982) Seasonal variation in arterial blood pressure. Br Med J (Clin Res Ed) 285:919–23
– Law MR, Morris JK (1998) Why is mortality higher in poorer areas and in more northern areas of England and Wales? J Epidemiol Community Health 52:344–52
– Zittermann A, Schleithoff SS, Koerfer R (2005) Putting cardiovascular disease and vitamin D insufficiency into perspective. Br J Nutr 94:483–92
– Rosengren A, Stegmayr B, Johansson I et al. (1999) Coronary risk factors, diet and vitamins as possible explanatory factors of the Swedish north-south gradient in coronary disease: a comparison between two MONICA centres. J Intern Med 246:577–86
– Cottel D, Dallongeville J, Wagner A et al. (2000) The North-East-South gradient of coronary heart disease mortality and case fatality rates in France is consistent with a similar gradient in risk factor clusters. Eur J Epidemiol 16:317–22
– Oberg AL, Ferguson JA, McIntyre LM et al. (2000) Incidence of stroke and season of the year: evidence of an association. Am J Epidemiol 152:558–64
