Nowe spojrzenie na słońce: rozmowa z naukowcem Uwe Riedmannem i refleksja nad potrzebą zmiany podejścia w zdrowiu publicznym

Refleksje wokół raportu – rozmowa z naukowcem związanym z medycyną, Uwe Riedmannem

Sunforlife.info: Co zainspirowało powstanie tego eksperckiego przeglądu i jaką rolę odegrał Pan w jego opracowaniu?

Uwe Riedmann: Dołączyłem do projektu dość późno. Artykuł został zainspirowany znakomitymi badaniami, które wcześniej opublikowali moi współautorzy. Dzięki ich pracy i zaangażowaniu w popularyzację tych wyników coraz więcej osób dostrzega korzyści płynące z ekspozycji na światło słoneczne i promieniowanie UV. W tym kontekście Sunshine Health Foundation zaprosiła wielu czołowych ekspertów od światła słonecznego i witaminy D na spotkanie w Waszyngtonie. Drugie takie spotkanie odbyło się w maju ubiegłego roku, a jednym z uczestników był mój mentor, Stefan Pilz.

Początkowo planowano przygotowanie raportu z konferencji, ale organizacja, pisanie i strukturyzowanie takiego dokumentu to ogromne przedsięwzięcie. Zostałem zapytany, czy chciałbym się podjąć tego zadania. Dla młodego naukowca na początku kariery to była niezwykle ekscytująca szansa na współpracę z jednymi z najbardziej uznanych ekspertów w tej dziedzinie.

Sunforlife.info: Raport wzywa do zmiany paradygmatu w postrzeganiu i komunikowaniu ekspozycji na promieniowanie UV. Jaki był najpilniejszy powód, by opowiedzieć się za taką zmianą?

Uwe Riedmann: Myślę, że najbardziej oczywistym powodem jest powszechne przekonanie społeczne na temat słońca. Postrzegane jest jako coś niezdrowego. Kojarzy się wyłącznie z rakiem skóry i starzeniem się. Tymczasem badania konsekwentnie pokazują, że większość ludzi otrzymuje zbyt mało słońca, a nie za dużo. To szczególnie uderzające, biorąc pod uwagę, że światło słoneczne to zasób ogólnodostępny. W czasach rosnącej liczby przypadków chorób serca, cukrzycy, demencji i starzejącego się społeczeństwa, odkrycia dotyczące szeroko pojętych korzyści zdrowotnych płynących z promieniowania UV są bardziej aktualne niż kiedykolwiek.

Korzyści wykraczające poza witaminę D

Sunforlife.info: Przegląd przedstawia wiele korzyści wynikających z ekspozycji na promieniowanie UV – w tym wpływ na tlenek azotu, serotoninę, rytm dobowy oraz regulację układu odpornościowego. Który z tych mechanizmów, Pana zdaniem, zasługuje na największą uwagę w nauce i komunikacji publicznej?

Uwe Riedmann: Uważam, że wszystkie te mechanizmy zasługują na większą uwagę. Obecnie największy potencjał dostrzegam w tlenku azotu oraz regulacji układu odpornościowego – to właśnie na nich głównie skupiliśmy się w naszym przeglądzie. Jako badacz zajmujący się m.in. COVID-19, jestem szczególnie zainteresowany nadchodzącymi badaniami w zakresie odporności.

Jeśli chodzi o przekaz publiczny, to moim zdaniem ważniejsze jest podkreślanie szeroko pojętych korzyści zdrowotnych światła słonecznego, a nie skupianie się wyłącznie na konkretnych mechanizmach biologicznych. Wiele osób błędnie zakłada, że suplementacja witaminą D może w pełni zastąpić ekspozycję na słońce, tymczasem badania pokazują, że korzyści ze światła słonecznego wykraczają daleko poza to, co mogą zaoferować suplementy. Sam wpływ suplementacji bywa często ograniczony, a nawet nieistotny.

Komunikacja ryzyka i polityka zdrowia publicznego

Sunforlife.info: Obecne komunikaty zdrowia publicznego często podkreślają zagrożenia związane z ekspozycją na promieniowanie UV. Jakie są Pana zdaniem konsekwencje tak jednostronnej narracji – zwłaszcza w regionach o ograniczonym nasłonecznieniu?

Uwe Riedmann: Najbardziej oczywistą konsekwencją stygmatyzacji ekspozycji na promieniowanie UV jest – i nadal będzie – obniżona długość i jakość życia. To główny wniosek z aktualnych publikacji naukowych. Szczególnie dotyczy to regionów oddalonych od równika, zwłaszcza osób, których typ skóry nie ewoluował do życia w warunkach niskiego promieniowania UV. Jest też inna, często pomijana konsekwencja: przekonaniami można handlować. Na przykład – choć przeciętny człowiek nie ma realnego pożytku z filtrów przeciwsłonecznych SPF 100 – produkty te nadal są agresywnie (i skutecznie!) promowane.

Sunforlife.info: W jaki sposób instytucje zdrowia publicznego i media mogłyby lepiej wyważyć przekaz dotyczący ochrony przed promieniowaniem UV i jego korzyści?

Uwe Riedmann: Przede wszystkim celem powinno być to, by przeciętny człowiek zrozumiał, że równowaga istnieje. To długotrwały proces. Ważnym elementem jest to, by instytucje nie forsowały kolejnych nieuzasadnionych zaleceń i zakazów związanych z praktykami i metodami ekspozycji na promieniowanie UV. Później należy zająć się wieloma tematami – takimi jak intensywność promieniowania UV, czas ekspozycji, typ skóry, skuteczność filtrów przeciwsłonecznych i sposób ich stosowania. Jednak do wydania takich zaleceń potrzebujemy więcej i lepszych badań. Na chwilę obecną możemy powiedzieć, że większość ludzi odniosłaby korzyść z większej ekspozycji na słońce, ale szczegóły wciąż pozostają w dużej mierze niejasne. Przynajmniej wydaje się, że media coraz częściej piszą o pozytywnych skutkach promieniowania UV. Mam nadzieję, że samo to pomoże stopniowo, lecz skutecznie, naprawiać nieporozumienia wokół ekspozycji na UV.

Urządzenia opalające i kontrolowana ekspozycja na promieniowanie UV

Sunforlife.info: Czy widzi Pan osobiście jakąś wartość w odpowiedzialnym korzystaniu z urządzeń emitujących promieniowanie UV w miesiącach, gdy dostęp do naturalnego światła słonecznego jest ograniczony?

Uwe Riedmann: Myślę, że drzemie w tym spory potencjał. Sam korzystam z łóżek opalających, by w okresie zimowym „uzupełnić” ekspozycję na promieniowanie UV. Obecnie nadal istnieją pewne niewiadome dotyczące optymalnej długości i częstotliwości korzystania z solarium oraz zależności od typu skóry. Jednak dużym atutem tych urządzeń jest to, że są już powszechnie dostępne i stosunkowo tanie.

Zdrowie psychiczne, rytm dobowy i dobre samopoczucie

Sunforlife.info: Jak ważna jest, Pana zdaniem, poranna ekspozycja na światło – zwłaszcza w naszym coraz bardziej „zamkniętym” stylu życia?

Uwe Riedmann: To bardzo trudne pytanie. Zwłaszcza że splata się z wieloma innymi problemami, tematami i niewiadomymi. Czy prawdziwy problem polega na tym, że spędzamy za dużo czasu przed ekranami i za mało na słońcu, czy może chodzi bardziej o sposób, w jaki z tych ekranów korzystamy? Niestety, nikt nie potrafi odpowiedzieć na to jednoznacznie.

Jako osoba z tytułem magistra psychologii, szczególnie interesuje mnie rzadziej poruszany aspekt tego tematu – indywidualny wymiar psychologiczny. Podczas gdy większość rozmów koncentruje się na ścieżkach biologicznych lub trendach w zdrowiu publicznym, często pomijamy to, jak te odkrycia można przełożyć na małe, wykonalne działania wspierające zarówno zdrowie psychiczne, jak i fizyczne.

Na przykład mamy solidne dowody na to, że przebywanie na świeżym powietrzu może redukować stres, poprawiać nastrój i wspierać funkcje poznawcze – niezależnie od tego, czy chodzi o spacer, kontakt z naturą czy po prostu poranną ekspozycję na światło. Fakt, że te same aktywności mają również mierzalne korzyści fizjologiczne – jak regulacja rytmu dobowego czy poprawa zdrowia sercowo-naczyniowego – dodaje kolejny wymiar. Co ważne, są to rzeczy, które ludzie mogą robić sami – a to wspiera poczucie sprawczości. A właśnie poczucie sprawczości jest być może najważniejszą cechą, jeśli chodzi o pozytywne zmiany w zachowaniu – czy to zdrowotnym, czy jakimkolwiek innym.

Co dalej?

Sunforlife.info: Jakie pytania badawcze lub inicjatywy publiczne chciałby Pan osobiście zobaczyć na liście priorytetów w nadchodzących latach?

Uwe Riedmann: Obecnie najbardziej interesuje mnie dokładniejsze zrozumienie, jak sezonowe zmiany w poziomie promieniowania UV wpływają na zdrowie, a także bardziej szczegółowa analiza fizjologicznych zmian i efektów zdrowotnych, jakie mogą przynosić urządzenia emitujące UV (np. solaria). Myślę też, że lepsze zrozumienie corocznych wahań promieniowania UV jest niemal niezbędne do tego, by naprawdę pojąć, jak i kiedy korzystać z takich urządzeń. W pewnym sensie oba te zagadnienia prowadzą do tego samego celu.

Sunforlife.info: Jaka jedna myśl na temat słońca powinna – według Pana – dotrzeć do większej liczby osób, w tym lekarzy?

Uwe Riedmann: Myślę, że już samo ogólne zrozumienie, że ekspozycja na promieniowanie UV niesie wiele korzyści, byłoby ogromnym krokiem naprzód. Co ciekawe, specjaliści i badacze, z którymi rozmawiałem – dermatolodzy i inni – byli bardzo otwarci i zainteresowani tym tematem (niestety, nawet dermatolodzy często nie są świadomi szerszych skutków zdrowotnych UV). Wciąż jednak nie jest to wiedza przekazywana studentom medycyny, co jest naprawdę dużą stratą. Z drugiej strony, w prywatnych rozmowach z osobami spoza świata medycznego zauważyłem, że bardzo trudno jest im porzucić negatywne nastawienie do promieniowania UV.

Wywiad przeprowadziła: Ania D., SunforLife.info
Opublikowano za zgodą rozmówcy.
Przeczytaj cały raport: Beneficial health effects of ultraviolet radiation.