Jaki masz fototyp skóry? Skala Fitzpatricka jako Twój kompas bezpiecznego opalania
Zanim wystawisz twarz do słońca, zadaj sobie pytanie: jak Twoja skóra reaguje na promienie UV?
Nie każdy opala się tak samo. Jedni przypalają się po 10 min., inni łapią złoty odcień już po pierwszym spacerze. Ale co naprawdę decyduje o tej różnicy?
Właśnie teraz – w sezonie na słońce, morze i opaleniznę – warto poznać swój fototyp skóry. To on decyduje, jak długo możesz przebywać na słońcu, jakiej ochrony potrzebujesz i… jak Twoje ciało zareaguje na pierwsze promienie.
Skala Fitzpatricka to proste, ale bardzo praktyczne narzędzie, które pomoże Ci korzystać ze słońca świadomie.
Czym jest skala Fitzpatricka?
Skala Fitzpatricka została opracowana w 1975 roku przez amerykańskiego dermatologa dr. Thomasa Fitzpatricka w celu przewidywania reakcji skóry na leczenie światłem (fototerapię). Z czasem jej zastosowanie rozszerzono na ochronę przeciwsłoneczną, diagnostykę dermatologiczną i kosmetologię.
W Europie skala ta jest dziś uznawana za najbardziej dopasowany i praktyczny system klasyfikacji wrażliwości skóry na promieniowanie UV. Jej zaletą jest prostota i bezpośrednie powiązanie z reakcją skóry – czyli tym, czy się przypala, czy opala. Dzięki temu znajduje szerokie zastosowanie m.in. w:
- planowaniu ekspozycji na słońce,
- doborze kosmetyków z filtrem UV,
- zaleceniach medycznych i profilaktyce raka skóry,
- oraz w branży solaryjnej, która w Europie stosuje ją jako obowiązujący standard bezpieczeństwa.
Ograniczenia skali
Choć Fitzpatrick to skala powszechnie przyjęta, nie jest ona pozbawiona ograniczeń. Bazuje głównie na obserwacji reakcji skóry osób pochodzenia europejskiego, dlatego nie zawsze uwzględnia w pełni zróżnicowane pochodzenie etniczne, koloryt skóry wynikający z genetyki mieszanej czy cechy indywidualne (jak choroby skóry, leki światłouczulające itp.). Nie uwzględnia też wpływu diety, hormonów czy wpływu wieku na reakcję skóry na światło.
Fototyp I – szczególna ostrożność
Szczególną uwagę należy zwrócić na osoby z fototypem I – mają one praktycznie zerową zdolność do wytwarzania ochronnej opalenizny, a ich skóra zawsze reaguje rumieniem. Z tego powodu osoby te nie powinny korzystać z solarium ani długotrwale przebywać na słońcu, zwłaszcza w godzinach największego promieniowania.
QUIZ: Jaki jest Twój fototyp skóry?
Odpowiedz na 7 pytań i poznaj typ swojej skóry. Test ma charakter orientacyjny i nie zastępuje indywidualnej konsultacji z dermatologiem lub specjalistą.
FOTOTYP I – Celtycki
Zawsze się przypala, nigdy się nie opala.
Bardzo jasna lub biała skóra z licznymi piegami, włosy rude lub bardzo jasny blond, oczy niebieskie lub jasnozielone. Skóra nie wytwarza widocznej opalenizny.
🔆 Zalecenie: Bardzo wysoka ochrona przeciwsłoneczna (SPF 50+). Unikać słońca w godzinach szczytu.
FOTOTYP II – Północnoeuropejski
Zwykle się przypala, opala się minimalnie.
Jasna karnacja, możliwe piegi, włosy jasny/ciemny blond lub rudy, oczy szare, niebieskie lub zielone. Opalenizna pojawia się słabo i powoli.
🔆 Zalecenie: Wysoka ochrona (SPF 30–50+), ekspozycja powinna być stopniowa i krótka.
FOTOTYP III – Środkowoeuropejski
Czasem lekko się przypala, równomiernie się opala.
Karnacja jasna oliwkowa, rzadko piegi, włosy ciemny blond lub brązowe, oczy brązowe, piwne, szare lub niebieskie. Opalenizna łatwo zauważalna, brązowiejąca.
🔆 Zalecenie: Średnia ochrona (SPF 20–30). Zalecana umiarkowana ekspozycja.
FOTOTYP IV – Południowoeuropejski (śródziemnomorski)
Rzadko się przypala, dobrze się opala.
Karnacja śniada lub oliwkowa, możliwe pieprzyki, włosy ciemnobrązowe lub czarne, oczy ciemnobrązowe. Skóra szybko i intensywnie się opala.
🔆 Zalecenie: Niska ochrona (SPF 10–20). Warto jednak chronić się przed długotrwałą ekspozycją UVA.
FOTOTYP V – Azjatycki / Arabski / Latynoamerykański
Bardzo rzadko się przypala, bardzo łatwo się opala.
Ciemnobrązowa lub żółtawa karnacja, włosy ciemnobrązowe, oczy ciemnobrązowe. Skóra ma stałą pigmentację, dobrze radzi sobie ze słońcem.
🔆 Zalecenie: Bardzo niska ochrona (SPF 6–15). Zaleca się ochronę UVA i unikanie ekspozycji przy bardzo wysokim UV.
FOTOTYP VI – Afrykański / Karaibski / Oceania
Nigdy się nie przypala.
Ciemnobrązowa lub czarna skóra, włosy czarne, oczy czarne. Bardzo głęboka pigmentacja chroni przed poparzeniami, ale nie całkowicie.
🔆 Zalecenie: Bardzo niska ochrona (SPF 6–15). Skóra również ulega fotostarzeniu i wymaga ochrony przed UVA.
Co decyduje o kolorze skóry i opalaniu?
Kolor skóry zależy głównie od ilości, rodzaju i rozmieszczenia melaniny – naturalnego pigmentu produkowanego przez melanocyty. Wyróżniamy dwa główne rodzaje:
- eumelanina – brązowo-czarna, skutecznie chroni przed UV,
- feomelanina – żółtoczerwona, mniej efektywna ochrona.
Osoby z jasną skórą mają więcej feomelaniny, osoby z ciemniejszą karnacją – więcej eumelaniny.
Melanina działa jak naturalny filtr przeciwsłoneczny (odpowiednik SPF 3–15).
Opalenizna to reakcja obronna skóry na promieniowanie UV. Melanocyty produkują więcej melaniny, która chroni komórki naskórka przed uszkodzeniami DNA. Efekt pojawia się po kilku dniach i może się utrzymywać tygodniami. Ale uwaga: opalenizna nie chroni całkowicie!
Dlaczego warto znać swój fototyp?
- Dobra decyzja o SPF
- Zapobieganie poparzeniom i przebarwieniom
- Lepsze planowanie ekspozycji także dla równoważonej produkcji witaminy D
Twoja skóra pamięta każdą ekspozycję. Poznanie własnego fototypu to pierwszy krok do świadomego korzystania ze słońca.
